Wspomóżcie Obserwatora

Dziś będzie wykład szalenie uczony.
Nasz narodowy panteon do najbogatszych nie należy. Ławeczka jest króciutka, miejsca niewiele i zmieści się na niej ledwie garstka wielkich wodzów, kilku mężów stanu, jeden wieszcz i ktoś jeszcze? Spośród myślicieli, jeżeli nie na ławce, to przynajmniej na zydelku, przysiadłby sobie pewnie niejaki Stanisław Brzozowski (za chwilę), a ze współczesnych bez wątpienia Lech Wałęsa. Legendarny przywódca, współtwórca wolnej Polski i pierwszy jej  prezydent. Mąż stanu, który do swej legendy dodał pomysł rozdawania majątku po 100 milionów na łeb. Drugi, równie świetny koncept, to słynne obcinanie (chyba komunistom) emerytur o 100 procent. Ileż to było śmiechu, ile drwin, kpin i szyderstwa z, bądź co bądź, prostego człowieka. Że niby taki prezydent, a nie zna się na procentach.
Do Ruciańskiego panteonu wejdzie niewątpliwie nasza pani doktor, a anegdoty będą się kiedyś sypać, jak pióra po wyprowadzce. Do antologii facecji o Naczelnej wejdzie i ta o procentach. Nie, nie – wcale nie tych „procentach”, które stały się już legendą. Moim zdaniem najlepsza, bo aż 180-procentowa!, siedzi w pierwszym pytaniu wywiadu, jaki konstancińsko-jeziorna (podobno) radna przeprowadziła kiedyś z p. Opalachem. Było to w czasach, gdy burmistrz był jeszcze dla niej „Zbyszku”, a nie „Pan kłamie, Panie Burmistrzu!” i kiedy zupełnie otwartym tekstem przyznała, że będzie miał z Nią pod górkę
„Zbyszku – tematem, który zdominował początek Twojej kadencji jest sprawa budżetu gminy. Wywołuje to sporo emocji. Opozycja twierdzi, że prowizorium budżetowe, które wywróciłeś o 180 procent było bardzo dobre(…)” – rąbnęła nasza Fallaci i jeszcze nim Zbyszku zdążył cokolwiek odpowiedzieć, notowania na giełdach od Seatle po Hongkong wybiły sobie zęby o parkiet.
Wyobraźmy to sobie.
- Co tam się k* wyprawia w tych waszych Rucianych?! – ryczał przez telefon szef Banku Światowego na naszego Belkę – 180 procent od 30 mln zł, to ile to teraz będzie?!
- No…, to zależy… – odpowiadał niepewnie prezes banku narodowego – Budżet mają teraz na 54 miliony. To prawdziwy cud gospodarczy. Albo… Albo minus 6…? – dodał z wahaniem.
No właśnie – ile to będzie tych marne 180% od dochodów? W którą stronę przesuwała Ori(Anka) wynik na swoim logarytmicznym suwaku – manko, czy superata? No dobra, nie ma co się wyzłośliwiać. Każdemu, nawet najlepszej radnej, gdy długo nie używa swojego mandatu, może się, za przeproszeniem, popierniczyć w procentach. Mógł prezydent środkowoeuropejskiego państwa i laureat pokojowej nagrody Nobla, to i Naczelna niezależnej gazety też może. Ostatecznie, gdy była tą radną, wcale nie musiała przysypiać na posiedzeniach komisji ekonomicznej. Lecz wciąż pozostaje wątpliwość, o co mogło Jej chodzić z tym wywracaniem prowizorium? Może o stopnie? Spróbujmy więc odczytać pytanie Naczelnej poprzez skorygowanie niefortunnego słówka:
„Zbyszku – tematem, który zdominował początek Twojej kadencji jest sprawa budżetu gminy. Wywołuje to sporo emocji. Opozycja twierdzi, że prowizorium budżetowe, które wywróciłeś o 180 stopni było bardzo dobre”- zapytała fachowo nasza Sapieha i jeszcze nim Opalach zdążył cokolwiek odpowiedzieć, w Biedronce zamigotały niewyraźnie ceny orzeszków i fistaszków.
- Co tam się k* wyprawia w tych waszych Rucianych?! – darł się w słuchawkę szef Banku Światowego – Budżet wywrócony o 180 stopni? Co to znaczy?!
- A skąd ja, ku-ku-ku*, mam wiedzieć?! –  ryknął z kolei prezes Belka, który słów na „ku” używa wyłącznie w odniesieniu do budżetu. – Ja przez tego O-o-o-obserwatora zacznę się jo-jo-jąkać!
Ciekawe. Wywrócić o 180 stopni, czyli „w drugą stronę”, jest w wypadku budżetu sprawą równie zawiłą, jak o 180 procent. Tylko Naczelna mogłaby wyjawić, jakie ma pojęcie o stopniach i procentach i o co Jej wtedy chodziło?  Może jeszcze pamięta?
No właśnie. Ja też nie przypomniałabym sobie, gdyby nie… Stanisław Brzozowski. Ten wielce oryginalny myśliciel łączył w sobie skrajności w sposób typowy dla Polaków. Wyznawał np. materializm niejakiego Marksa i jednocześnie cenił naukę kościoła. Ot, taki oryginał jak Nasza naczelna, której genetyczna ochlokracja nie przeszkadza wypisywać andronów o demokracji i dobrych obyczajach. Z tą jednak różnicą, że Brzozowski był konsekwentny, co znaczy, że wpierw myślał, a pisał dopiero potem.
„zwolennik filozofii pracy w epoce rozwijającego się kapitalizmu dążył do przemiany tożsamości polskiej i umiejscowienia jej w nowoczesnym europejskim kontekście.” – uznał parlament, a my wyjaśnijmy sobie, że chodziło o spółdzielczość. Tak jest, Stanisław Brzozowski jest duchowym ojcem polskiej spółdzielczości. Dziś to banał, lecz w tamtych czasach myśl szalenie nowatorska. Jeśli Franciszek Stefczyk pokazał chłopom użyteczność kas spółdzielczych w praktyce, to Brzozowski wykazał ją w teorii.
Dążenie do „przemiany tożsamości polskiej” oznacza chęć nakłonienia Polaków do wspólnych działań. Tym razem jednak nie w powstaniu, karczmie czy procesji na Boże Ciało, ale w życiu codziennym. Wyobrażał sobie Brzozowski, że polskie wady narodowe, w tym: skłonność do nieróbstwa, dewocji i anarchii, przełamać może np. wspólna walka o byt, co z kolei podniesie obywatelską świadomość naszych przodków. Czy mu się udało tych przodków uczłowieczyć, to wolę nie pisać, bo gdyby się udało (i nie byłoby Obsrywatora), to nie miałabym o czym pisać…
Dość powiedzieć, że idea polskiej spółdzielczości pochodzi od Stanisława Brzozowskiego, który sądził że zakładanie spółdzielni poprawi ludziom byt, może da pracę, a na pewno nadzieję. Bo czym jest spółdzielnia, pytał nasz kościelny materialista, jeśli nie wspólnym rozwiązywaniem podstawowych problemów? O tej spółdzielczości będą mówić później (w Batorym tego uczą!) Edward Abramowski i Stefan Żeromski, a z ich utopijnych wizji z początków ubiegłego wieku pozostanie do dziś tylko tyle – spółdzielnia służy do wspólnego ponoszenia ciężarów, bo tak jest jej członkom łatwiej przeżyć. Komu to niejasne, przynieść trzeba na tacy:  spółdzielnia nie jest firmą nastawioną na zyski.  Nie jest fabryką, bankiem, ani grupą kapitałową. Po prostu – spółdzielnia nie służy do zarabiania pieniędzy!
Do czego więc służy, zapytać może nieprzekupny Obserwator, gdyby takie pytanko w ogóle przyszło Jej do głowy. Spróbuję to wyjaśnić możliwie prosto i powoli: wyobraź więc sobie Kochana Obserwatorze np., że ludzie nie mają gdzie mieszkać i nikogo z nich nie stać na postawienie sobie własnej chałupy. Umawiają się wtedy, że jak zbiorą swoje wszystkie pieniądze, to będzie można wybudować blok, w którym zamieszkają wszyscy umówieni. Ciężar finansowy podzielą więc wspólnie. Wyobraź sobie teraz, że wszystkim im przydałaby się ciepła woda w kranie i kaloryferze, ale nikt z nich nie wybuduje własnej kotłowni. Umawiają się więc, że wybudują ją razem, a koszt podzielą na członków swojej wspólnoty. Podobnie będzie ze śmieciami, kibelkiem, trawnikiem, oświetleniem, czy utrzymaniem biura i konserwatorów. Nawet kosztami naprawy dachu i instalacją domofonów wspólnie trzeba się podzielić, a podkreślenia są po to, żeby naprowadzić „Myśl wolniejszą od palców” na skojarzenie słów „wspólnie” i „podzielić” i trudne słowo „spółdzielnia”.
Po co Naczelną naprowadzać tak pod rączkę na to słowo? Zdarzyło się Jej niedawno napisać tekścik krótki, acz treściwy, pod wymownym tytułem „Jak się nie dać kiwać spółdzielniom mieszkaniowym”. Naczelna przeczytali odpowiednie przepisy i wyszło im, że spółdzielnia się nie wywiązuje. Przeto Naczelna leją wodę przez paragrafy rozporządzenia i radzą, żeby bronić swej nadwyżki przed pazernością spółdzielni, za pomocą menzurki i termometru. Na koniec Naczelna napisali „Nie dajcie się kiwać spółdzielniom.”, czym wzywa swoje „społeczeństwo obywatelskie” do „obywatelskiego nieposłuszeństwa”.      
W innym tekście My prosi wszystkie ofiary borykania się z dopłatami za ogrzewanie (w nawiasie Ori(Anka) pisze „m. in. spółdzielnia NOWA”, czyli która jeszcze?) i zapewnia anonimowość. Po co? Pomysły Obsrywator miewał już różne. Może znów pragnie pomagać skrzywdzonym przez los, a teraz atakiem jej dobroci trafiło w spółdzielnie? Może to tylko przygrywka przed szalenie ważnym artykułem wiodącym do kolebki z jej ukochanym dzieckiem – referendum? A może z braku apolitycznego, niezależnego i szalenie kompetentnego kandydata, sama stanie na czele własnego ruchu społecznego, który wyniesie Ją na szczyt? Ochlokratka burmistrzem? – Nie, nie, nie… Wyznała już, że nie czuje samorządu, męczy ją praca urzędnika, a poza tym ma przecież własną firmę. Zresztą nie żartujmy sobie z kalectwa, bo rzecz wydaje się być (jak to ona lubi napisać) prosta, jak konstrukcja cepa – Obsrywator strzela do wszystkiego, co choćby tylko kojarzy się z Opalachem. Powoła Noska? – sru sraką po nosku! Dotknie teczki? – sru po teczce! Spojrzy na beczkowóz? – sru po kabinie. Może czas na spółdzielnie? Być może, lecz czy nie byłaby to nazbyt wyrafinowana gierka naszego socjologa? 

Po co to wszystko? Po co tu ten Brzozowski i Stefczyk? Na co tu Abramowski i Żeromski?    A trzeba to było koniecznie wyciągać nikomu (poza Żeromskim) nieznanych ludzi, żeby wyrazić tak prostą treść? No właśnie trzeba było. Wcale nie chodzi o to, że o przepisach,  rozporządzeniach i warunkach technicznych Obsrywator ma takie samo pojęcie, jak o 180 procentach i stopniach gminnego budżetu. Nie chodzi o to, że My bladego nawet pojęcia nie ma, czym jest spółdzielnia i do czego służy. Nie chodzi nawet o to, o co chodzi zazwyczaj, czyli że mit samozgłaszającej się kandydatki do ruciańskiego panteonu przerósł jego Twórczynię.
XXI-wieczna działalność Obserwatora zadaje kłam iluzjom i nadziejom paru pięknoduchów z końca XIX i początków XX wieku. Niektórym nadętym naiwniakom wydawało się wtedy, że wraz z postępem techniki, nauki i edukacji, da się wychować nowe społeczeństwo. Nowe pokolenia Polaków będą otwarte na bliźniego, życzliwe wobec bliźniego i dobre dla bliźniego. W ten sposób osiągniemy ten „nowoczesny europejski kontekst”, za który w setną rocznicę jego śmierci pochwalił Brzozowskiego nasz parlament. Bo czyż nie jest ta jego naiwna „spółdzielczość” czymś, co dziś nazywamy solidaryzmem społecznym? Umową, że razem jest łatwiej i dlatego trzeba szukać tego, co nas łączy nie dzieli.  Może ci lepsi Polacy, jako idealistyczna mrzonka, kiedyś wreszcie się urodzą, lecz jeszcze nie teraz. I nie w tym mieście. 
Bo w tym mieście pewna niezbyt mądra pani powie niezadowolonym spółdzielcom, jak wykręcić się sianem i nie płacić za niewystarczająco ciepłą wodę i ogrzewanie. Ostatecznie, jeśli nie zapłacą, to ich zadłużenie będą musieli pokryć ich solidarniejsi społecznie sąsiedzi. 
Ten szalenie uczony wykład wymagał, do wyłożenia rzeczy siermiężnie prostych, podpórki z nazwisk paru nikomu nieznanych osób. Lecz one istniały naprawdę. Żył i pisał idealista Abramowski. Pisał i żył naiwniak Żeromski. Działał także Stefczyk ze swoimi kasami. Jeżeli po Zofii Halbersztadowej nie ma nigdzie śladu, to po Stanisławie Brzozowskim zostały książki.  Jego Pamiętnik można nawet kupić w internetowym antykwariacie Jacka – tajemniczego wspólnika Naczelnej, który na fejsbuku wygląda trochę lepiej, niż na filmie. Jeśli aspirujecie do miana „zalążka społeczeństwa otwartego”, które udało się stworzyć naszej Pani Redaktor,  to kupcie i wspomóżcie Obserwatora.

* - k* i ku* oznacza to, co myślicie, że oznacza i o żadne inne znaczenie nie chodziło.